May 7, 2025 | Art & Culture
TR BELOW
GROUNDED in VENICE:
Rethinking Architecture from the Ground Up
Recognized as one of the world’s most prestigious architectural events, the Venice Architecture Biennale returns for its 19th edition, running from May 10 to November 23. This year’s exhibition is curated by Carlo Ratti, an architect and engineer who teaches at MIT and Politecnico di Milano, and who founded the Senseable City Lab. Ratti’s curatorial framework is titled “Intelligens: Natural. Artificial. Collective.”
Ratti and his chosen theme directly address the urgent crises and potentials facing our world—and by extension, architecture itself. In an age defined by climate change and global emergencies—no longer distant predictions but realities with tangible daily impacts—the role of architecture is undergoing a profound transformation. Artificial intelligence, too, stands at the heart of this year’s discourse. Ratti’s main exhibition in the Arsenale explores these issues in a multidimensional way, while the national pavilions, primarily based in the Giardini, interpret the evolving role of architecture within their own specific contexts.
Turkiye’s journey at the Venice Architecture Biennale began in 2001. Initially marked by intermittent participation, its presence became permanent in 2014 when the Istanbul Foundation for Culture and Arts (İKSV) secured a long-term exhibition space at the Arsenale. Thanks to this 20-year commitment, Turkiye is now among the countries with uninterrupted representation at the biennale.
This year, the Turkish Pavilion hosts an exhibition titled “Yerebasan / Grounded”, curated by Ceren Erdem and Bilge Kalfa. Grounded centers on soil—an entity essential to understanding civilizations, ecosystems, and sustainable living, yet often overlooked despite its dynamic nature. Featuring soil samples from various regions of Turkiye, the exhibition brings the multifaceted qualities of soil to light through sensory experiences, scientific research, and artistic interpretation. With contributions from 11 individuals and 11 collectives, Grounded stands out among Turkey’s past biennale projects for its emphasis on collective production.
We spoke with the curators ahead of the opening.
HAS ARCHITECTURE EVER TRULY TOUCHED THE GROUND?
What does the word “Grounded” mean to you? How did it shape the conceptual framework of your exhibition?
Grounded resonated with us on both a conceptual and sensory level. As Bülent Tanju provocatively asks in the exhibition publication: “Has architecture ever truly touched the ground?” This question sparked our curiosity from the very beginning. Beyond the aesthetic and functional dimensions of architecture, we wanted to explore its deeper, cyclical, and humble relationships—with climate, geography, history, memory, vulnerability, otherness, the underground, and materiality.
Grounded gestures toward both a physical act—connecting with the ground and everything it contains—and a conceptual reversal of architecture’s historical tendency toward abstraction. Architecture is not just the act of building; it is also a practice of creating intellectual and emotional grounding. With this in mind, our aim was to envision an architecture that dares to stand barefoot on the ground, engaging with the material and metaphorical layers of soil. We approached soil not merely as a surface or resource, but as a bearer of life, memory, and knowledge. Grounded questions how architecture relates to this bearer and invites a reevaluation of its foundational premises. It signals a search for an architecture that is not measured solely by square meters or budgets, but by its temporal, ecological, corporeal, and sensory dimensions. In doing so, we also ask critical questions and propose new possibilities for the age of crisis we’re living in.
We find it crucial to reconsider architecture’s relationship with the “sub-nature”—that which is suppressed, dirty, layered, and uncertain. In fact, this ambiguity embodied by soil may be what architecture has distanced itself from the most. Through Grounded, we wanted to close that gap and open a discussion about an architecture that accepts contamination, disruption, and uncertainty.
WE STRUGGLED TO WEAVE TOGETHER SO MANY STORIES
This year’s pavilion is built on collective production. Why did you choose this approach? What was the most surprising or transformative part of the process for you?
We were drawn to a collective thinking and production model because soil, by its very nature, is deeply layered and relational. We wanted to emphasize this interconnectedness. The process pushed us into a continuous learning experience—not simply interdisciplinary, but transdisciplinary. We worked across diverse areas of expertise, experiences, and perspectives.
What challenged us most was crafting so many narratives within a limited timeframe, without losing direction. It took great effort to create a coherent yet relational exhibition that stayed grounded while fostering connections. We learned so much from the professionals we collaborated with. While it would be impossible to list them all, what stands out is the joy and hope we found in working with teams who care deeply about architecture’s role in responding to the climate crisis—and making that work visible on a global platform.
WE IMAGINED ARCHITECTURE AS A COLLECTIVE THAT KNOWS WHEN TO STEP BACK
Curator Carlo Ratti’s theme redefines architecture as an intellectual field. How does Yerebasan engage with this framework? What kind of intellectual space does your exhibition open, both in the context of Turkiye and more globally?
In responding to Ratti’s call, we revisited many interrelated issues: history, archaeology, care, repair, otherness, monstrosity, vulnerability, exclusion, abandonment, exploitation... We agreed that the common ground tying all these together is, quite literally, ground—soil. In our exhibition, we approach soil as a living archive, a natural intelligence, and a shared space of memory. We argue that architectural visions for the future must go beyond technical solutions and evolve into a mode of thinking that assumes planetary responsibility. One essential part of this is material reform.
In the Turkish context, we aim to bridge vernacular knowledge about soil with contemporary modes of production. At a global level, we propose a rethinking of architecture through a lens that is circular, fragile, yet resilient. The exhibition imagines architecture not only as something that builds, but also as a collective practice that knows how to pause, to listen, and to step back.
What kind of relationship do you hope the pavilion will establish with visitors? What would you like them to take away from Venice?
We’ve conceived the Turkish Pavilion this year not as a finished exhibition, but as a living and evolving process. We imagined the visitor not as a passive observer, but as someone who touches, listens, and thinks. The exhibition invites physical and mental engagement with the ground—offering a spatial experience that draws the body downward and tunes into the voice of the soil. Rather than conveying fixed knowledge, Grounded offers a sensory, intellectual, and intuitive encounter. What we hope remains from Venice is the memory of an architecture that is not only about buildings, but about memory, ecology, vulnerability, and solidarity. In short, an architecture that is truly grounded.
ABOUT THE CURATORS
- Ceren Erdem is a researcher and cultural programmer, and a graduate of Columbia University. After curating architecture programs at Istanbul Modern, she has worked on numerous local and international projects as a consultant and editor.
- Bilge Kalfa is a Berlin-based architect and designer. Her work spans architecture, interior, and product design between Turkey and Germany. She also teaches at Berlin International University of Applied Sciences.
‘YEREBASAN’ VENEDİK’te
Mimarlık Üzerine Yeni Düşünceler
Dünyanın saygın mimarlık etkinliklerinden Venedik Mimarlık Bienali 19. edisyonuyla kapılarını açıyor. 10 Mayıs – 23 Kasım tarihleri arasında gerçekleşecek bienal bu yıl küratör Carlo Ratti’nin kavramsal çerçevesiyle izleyiciyle buluşuyor. MIT ve Politecnico di Milano’da öğretim üyeliğini sürdüren, Senseable City Lab’in kurucusu olan mimar ve mühendis Ratti, bienalin temasını şöyle tanımlıyor: “Intelligens: Doğal. Yapay. Kolektif”
Küratörün kendisi ve seçtiği tema, dünyanın ve dolayısıyla mimarlığın içinde bulunduğu kriz ve potansiyellere doğrudan temas ediyor. Artık bir kehanet olmaktan çıkan, gündelik hayatımızda sert etkilerini hissetmeye başladığımız iklim krizi ve küresel felaketler çağında, mimarlığın üstlenmesi gereken rol ile birlikte, yapay zekâ gerçeği, bu yılki bienalin temel tartışma eksenlerini oluşturuyor. Carlo Ratti’nin Arsenale’de kurguladığı ana sergi bu temayı çok boyutlu biçimde yorumlarken, çoğu Giardini’de yer alan ülke pavyonları da mimarlığın bu etkileşim ortamındaki rolünü kendi bağlamları üzerinden tanımlamaya çalışıyor.
Türkiye Pavyonu’nun Venedik Bienali’ndeki yolculuğu 2001’de başladı. İlk yıllarda aralıklı gerçekleşen katılımlar, 2014’te İKSV girişimiyle Arsenale’de tahsis edilen kalıcı mekanla sürekli hale geldi. 20 yıllık bu kullanım hakkı sayesinde Türkiye, mimarlık bienalinde kesintisiz yer alan ülkelerden biri konumuna geldi.
Bu yıl Türkiye Pavyonu’nda Ceren Erdem ve Bilge Kalfa küratörlüğünde hazırlanan “Yerebasan/Grounded” başlıklı sergi var. Yerebasan; medeniyetleri, ekosistemleri ve sürdürülebilir yaşamın özünü anlamamız için hayati öneme sahip, tüm dinamizmine rağmen çoğu zaman göz ardı edilen bir varlık olan toprağı merkez alıyor. Türkiye’den toprak örneklerini içeren sergi; duyusal deneyimler, bilimsel araştırmalar ve sanatsal yorumlar aracılığıyla toprağın farklı özelliklerini görünür kılıyor. 11 bireysel katılımcı ve 11 ekibin çalışmasının yer aldığı Yerebasan, bugüne dek Türkiye'nin mimarlık bienali katılımları arasında kolektif üretim anlamında öne çıkan işler arasında yerini alıyor.
Küratörlerle açılış öncesi sergi üzerine konuştuk.
SAHİ MİMARLIK HİÇ YERE BASTI MI?
“Yerebasan” kelimesi sizin için neyi temsil ediyor? Serginin omurgasını kurarken bu sözcük etrafında nasıl bir düşünsel yapı ördünüz?“
“Yerebasan” hem kavramsal hem de duyusal olarak bizde derin bir karşılık buldu. Bülent Tanju’nun da sergi yayınında sorduğu gibi: “Sahi, mimarlık hiç yere bastı mı?”
Bu sorunun işaret ettiği kavramlar en başından beri bizi oldukça heyecanlandırdı. Mimarlığın estetik ve fonksiyonel temsillerinden öte iklimle, içinde bulunduğumuz iklim krizi, coğrafya, tarih, hafıza, kırılganlıklar, ötekiler, yeraltı ve malzemeyle kurduğu derin, döngüsel ve mütevazı ilişkileri sorgulamak istedik.
Yerebasan, bir yandan fiziksel bir jesti -yerle ve yerin içerdikleriyle teması- diğer yandan ise mimarlığın soyutlamaya yönelik tarihsel refleksine karşı bir ters yüz etme arzusunu taşıyor. Mimarlık sadece bina yapmak değil, aynı zamanda bir “düşünme zemini” yaratma pratiği. Bu anlamda bu sergiyle, toprağın hem maddi hem de metaforik katmanlarına temas eden, çıplak ayakla yere basmaya cesaret eden bir mimarlık tahayyülü kurmaya çalıştık. Toprağı sadece bir malzeme ya da zeminden ibaret görmeyip yaşamın, belleğin ve bilginin taşıyıcısı olarak okumaya yöneldik. Mimarlığın bu taşıyıcıyla kurduğu ilişkiyi yeniden düşünmesini ve kendi kökensel sınırlarını sorgulamasına niyetlendik. Yerebasan, ölçü birimi metrekare ya da bütçeden ibaret olmayan; zamansal, ekolojik, bedensel ve duyusal boyutları olan bir mimarlığın arayışına işaret ediyor. Bunu yaparken içinde bulunduğumuz krize yönelik sorular sorup öneriler geliştirmeye gayret ediyor.
Mimarlığın alt-doğayla -yani bastırılmış, kirli, katmanlı ve belirsiz bilinmeyenle- ilişkisini yeniden düşünmesini önemsiyoruz. Toprağın bu belirsizliği, tam da mimarlığın en fazla uzaklaştığı şey olabilir. Biz ise Yerebasan ile bu uzaklığı azaltmak; yere temas eden, kirlenmeyi, sarsılmayı, belirsizliği kabul eden bir mimarlık zeminini tartışmak istedik.
BU KADAR ÇOK HİKÂYEYİ KURGULAMAK BİZİ ZORLADI
Bu yılki pavyon kolektif üretime dayalı bir süreç. Bunu neden tercih ettiniz? Sürecin sizi en çok şaşırtan ya da dönüştüren anı neydi?
Kolektif bir düşünme ve üretim süreci olarak kurgulamamızın temel nedeni toprağın doğası gereği çok katmanlı oluşu ve bizim bu ilişkiselliği öne çıkarma arzumuz. Bu tercih bizi sürekli bir öğrenme sürecine soktu. Disiplinlerarası değil, disiplinler ötesi bir çalışma modeliyle; çeşitli uzmanlıklar, deneyimler ve bakış açılarıyla birlikte hareket ettik.
Hazırlık sürecinde bu kadar kısa sürede bu kadar çok hikâyeyi hedef şaşırmadan kurgulamak bizi oldukça zorladı. Dağılmadan, ayakları yere basan ama aynı zamanda ilişkiler de kuran bir sergi ortaya koymak büyük bir emek gerektiriyor. İşi üretirken birlikte çalıştığımız profesyonellerden öğrendiklerimiz çok kıymetliydi. Hepsini tek tek sıralamak belki mümkün değil; ancak mimarlığın, içinde bulunduğumuz iklim krizi üzerine düşünen ve üreten bu kadar umut dolu ekiple birlikte ele alınması ve bunun global bir alanda görünür kılınması bizim için çok değerliydi.
MİMARLIĞI, GERİ ADIM ATMAYI BİLEN BİR KOLEKTİF OLARAK HAYAL ETTİK
Küratör Carlo Ratti’nin ortaya koyduğu tema, mimarlığı düşünsel bir üretim alanı olarak yeniden tanımlıyor. Yerebasan bu kavramsal çerçeve ile nasıl bir diyaloğa giriyor? Hem Türkiye bağlamında hem de evrensel ölçekte serginizin açtığı düşünsel alan nedir?
Biz aslında Carlo Ratti’nin çağrısına yanıt vermek isterken birçok konunun üzerinden geçtik: Tarih, arkeoloji, bakım, tamir etme, ötekiler, ucubeler, kırılganlıklar, dışlananlar, vazgeçilenler, sömürülenler… Tüm bunları bir araya getiren ortak zeminin "yer/toprak" olduğuna hemfikir olduk. Sergide toprağı yaşayan bir arşiv, doğal bir zekâ formu ve ortak bir hafıza alanı olarak ele alıyoruz. Bu sergiyle, mimarlığın geleceğe dair tahayyüllerinin sadece teknik çözümlerle sınırlı kalmaması, gezegensel ölçekte sorumluluk üstlenen bir düşünce biçimine evrilmesi gerektiğini savunuyoruz. Bunun bir ayağı da malzeme reformu.
Türkiye bağlamında, toprağa dair vernaküler bilgiyle güncel üretim biçimlerini buluştururken; evrensel ölçekte, mimarlığın döngüsel, kırılgan ama dirençli bir zemin üzerinden yeniden düşünülmesini öneriyoruz. Sergi; mimarlığı sadece inşa eden değil; bazen de durmayı, dinlemeyi ve geri adım atmayı bilen kolektif bir pratik olarak hayal ediyor.
Pavyonun izleyiciyle ne tür bir ilişki kurmasını hayal ediyorsunuz? Venedik’ten geriye ne kalsın istersiniz?
Türkiye Pavyonu’nu bu yıl bir “bitmiş sergi” değil, yaşayan ve çoğalan bir süreç olarak kurguladık. İzleyiciyi sadece gözlemci değil; temas eden, dinleyen ve düşünen bir özne olarak hayal ettik. Bu nedenle sergi, toprağın sesine kulak veren, zeminle fiziksel ve zihinsel temas kuran, bedeni yere çeken bir mekânsal deneyim sunuyor. Yerebasan’ın izleyiciyle kurduğu ilişki sabit bir bilgi aktarımından çok, duyusal, düşünsel ve sezgisel bir karşılaşma alanı. Venedik’ten geriye kalmasını istediğimiz şey, mimarlığın sadece yapılarla değil; hafıza, ekoloji, kırılganlık ve dayanışmayla da ilgilendiğini hatırlatan bu yeni temas biçimi. Bir başka deyişle, "ayakları yere basan" bir mimarlık tahayyülü!
KİM KİMDİR
- Ceren Erdem, Columbia Üniversitesi mezunu bir araştırmacı ve kültürel programcı. İstanbul Modern’de mimarlık programları küratörlüğü yaptıktan sonra, yerel ve uluslararası birçok projede danışman ve yayıncı olarak görev aldı.
- Bilge Kalfa, Berlin merkezli mimar ve tasarımcı. Türkiye ve Almanya arasında mimarlık, iç mekân ve ürün tasarımı alanlarında üretim yapıyor. Aynı zamanda Berlin International University of Applied Sciences’ta öğretim görevlisi.
